Hoewel smartphones pas sinds 2007 op de markt zijn, zijn deze niet meer uit ons leven weg te denken. Al snel werd ik omringt door gebruikers van smartphones. Het eeuwig staren op de telefoon dat daarmee gepaard ging, stootte mij tegen het verkeerde been en daarom heb ik het gebruik van een smartphone jarenlang aan me voorbij laten gaan. In 2012 ging ik toch overstag. Met mij vele Nederlanders. Gemiddeld 90% heeft inmiddels een smartphone. Hierop hebben we gemiddeld 80 apps staan. (Bron: DMR Business Statistics)

Mijn smartphone is inmiddels mijn beste vriend. De schermrapporten die mijn iPhone me wekelijks voorschotelt laten me al maanden interessante statistieken zien. Hoewel ik mezelf wijsmaak dat ik mijn telefoon vooral zinvol gebruik, vertellen de statistieken me dat ik dat ik vooral veel tijd doorbreng op social media. Dat is gek, want ik vind social media eigenlijk helemaal niet zo leuk.

Toen ik daar meer op ging letten, viel me op dat ik het ontzettend lastig vind om social media weg te klikken. Dat ligt niet aan mij, maar is een bekend probleem. Social media zijn zo ingericht om ons verslaafd te maken aan het gebruik.

In deze podcast leg ik je uit hoe het kan dat social media zo’n verslavende werking hebben. De podcast beluister je via onderstaande player, of via o.a. iTunes en Spotify.


Deze blog vormt slechts een aanvulling op de podcast en verschilt dus qua inhoud.

We vergooien kostbare levensjaren aan social media

In 2012 werd er gemiddeld 90 minuten per dag op social media doorgebracht. Sindsdien is er een jaarlijkse stijging zichtbaar. In 2018 spenderen we gemiddeld 136 minuten per dag aan social media. (Bron: statista.com)

Gek, want we zijn tegenwoordig allemaal ‘druk, druk, druk’, maar blijkbaar hebben we wel voldoende tijd om zoveel online te zijn. Mediakix weet het nog wat schokkender te maken en stelt dat we gedurende ons leven zo’n 5 jaar en 4 maanden van ons leven aan social media besteden. Ter vergelijking: in je leven besteed je zo’n 3 jaar en 5 maanden aan eten en drinken, 1 jaar en 3 maanden aan socializen en 6 maanden aan het doen van de was. We spenderen alleen nog meer tijd aan TV kijken, gemiddeld zo’n 7 jaar en 8 maanden van ons leven. Shocking! In de tijd die we aan social media besteden gedurende ons leven zouden we 32 keer van de maan en terug kunnen vliegen, of 32 keer de Mount Everest kunnen beklimmen. (Bron: Mediakix)

Social media voorzien ons van een shotje dopamine

Sociale interacties hebben effect op het beloningscentrum in de hersenen. Op het moment dat je over jezelf spreekt, maak je het hormoon dopamine aan. Dopamine, een gelukhormoon, zorgt ervoor dat je lekker in je vel zit. Dopamine komt bijvoorbeeld vrij bij sporten en seks.
Wanneer je met iemand in gesprek bent, ben je zo’n 40% van de tijd met jezelf bezig. Op social media ben je 80% van de tijd met jezelf bezig en dat bezorgd je een flinke dosis dopamine. Geen wonder dus dat we zo snel naar social media grijpen wanneer we ons rot voelen…

De makers van social media zijn zich er van bewust dat de aanmaak van dopamine ook door beloningen wordt gestimuleerd. Telkens wanneer wij als gebruiker een beloning krijgen op ons favoriete social media platform, komt er dopamine vrij. Het logische gevolg: hoe meer dopamine een platform opwekt, hoe eerder je terugkeert.

Hoewel meer onderzoek nodig is, toont hersenonderzoek al wel aan dat social media dezelfde effecten kunnen hebben als drugs en drank. Dit heeft alles te maken met het beloningscentrum in de hersenen dat wordt gestimuleerd. Social media doet dit op dezelfde manier –maar in mindere mate- als drugs en drank.

Sociale media belonen ons ‘goede’ gedrag

Zoals ik hierboven al aangaf, stimuleren social media de aanmaak van dopamine. Dopamine komt onder meer vrij bij het verkrijgen van beloningen. Gewenst gedrag, belonen, zorgt ervoor dat we steeds weer opnieuw dezelfde handeling laten zien.

Psycholoog Skinner bewees dit al: hij liet dieren een handeling uitvoeren en daarna kregen ze eten als beloning. Dieren die steeds deze beloning kregen, ontwikkelden een patroon en voerden de handeling uit wanneer nodig. Door te variereren met de beloning en deze niet altijd te geven, gingen de dieren steeds vaker dezelfde handeling uitvoeren. (Bron: Psychestudy)

Van datzelfde principe maken social media gebruik. Hoe onvoorspelbaarder social media is, hoe vaker we terugkeren. Je weet immers maar nooit of je slechts een enkele klik bij een geweldige beloning vandaan bent.

Beloning klinkt wellicht behoorlijk groots, maar het zit ‘m in de kleine dingen. Social media geven allereerst sociale beloningen. We willen graag onderdeel zijn van een groep, we verlangen naar erkenning. Op social media kunnen we dit afmeten aan het aantal vrienden, volgers, likes, reacties etc.

Daarnaast jagen we tegenwoordig op informatie. Je kunt dat zien als een oerbehoefte: jagen op wilde dieren is niet meer nodig, maar de beloning van de jacht stellen we nog steeds op prijs. Dit is dan ook de reden dat een tijdlijn oneindig is. Zo blijf je zoeken naar dat ene unieke, belonende bericht. Dat bericht is niet altijd te vinden en juist die onvoorspelbaarheid maakt het jagen de moeite waard.

Tot slot geven sociale media ons intrinsieke beloningen. Van nature houden we van overzicht en orde en lossen we graag uitdagingen op. Social media zoeken manieren om dat te stimuleren. Voorbeelden zijn het wegwerken van de rode bolletjes en het grote aantal challenges dat je online kunt vinden.

Maar, hoe doen ze dat dan?! 

Dat social media inspelen op onze verslavingsgevoeligheid, is nu wel duidelijk. In mijn bijbehorende podcast leg ik helder uit hoe dit door onder meer gewoontevorming wordt gestimuleerd. De podcast ‘de verslavende werking van social’ is terug te vinden op o.a. Itunes en Spotify. Direct luisteren kan hier.